Fazy rozwoju choroby alkoholowej

Według E. Jellinka wyróżnia się cztery fazy rozwoju choroby alkoholowej:


1. Faza wstępna – może trwać od paru miesięcy nawet do kilku lat. Picie nie prowadzi jeszcze do rzucającego się w oczy upijania się, mimo iż chory najczęściej pije parę razy w ciągu dnia. W fazie tej stopniowo obniża się tolerancja wobec jakiegokolwiek napięcia psychicznego, a stopniowo zwiększa się tolerancja alkoholu – aby osiągnąć stan ukojenia, chory musi wypić coraz więcej ("mit mocnej głowy").

2. Faza ostrzegawcza, zwiastunowa – zaczyna się nagłą zmianą reagowania na alkohol. Po niezbyt dużych dawkach alkoholu osoba pijąca nie może sobie dokładnie przypomnieć następnego dnia, co robiła podczas picia. Ową lukę pamięciową, nie mającą nic wspólnego z utratą przytomności, nazywa się "palimpsestem alkoholowym". Pojawia się picie w ukryciu i stałe myślenie o alkoholu. Chory uświadamia sobie, że pije inaczej niż inni ludzie i rodzi się w nim poczucie winy, co prowadzi do unikania rozmów o alkoholu. Coraz częściej pojawiają się również luki pamięciowe. Faza ta może trwać od pół roku do pięciu lat.

3. Faza ostra, krytyczna – stanowi już początek prawdziwego uzależnienia. Zaraz po wypiciu pierwszego kieliszka pojawia się pragnienie dalszego picia, co chory odczuwa prawie jak przymus fizyczny. Jest to dowód utraty kontroli nad ilością wypijanego alkoholu.
W fazie krytycznej coraz bardziej traci się kontrolę nad piciem. Zachowanie chorego staje się coraz bardziej agresywne, niefrasobliwe i ekstrawaganckie przede wszystkim w odniesieniu do rodziny, którą obwinia o to, że pije. Ciągłe wyrzuty sumienia są dodatkowym bodźcem do picia. Zdarza się, iż pod dużym naciskiem zewnętrznym dochodzi do okresów bezwzględnej abstynencji, ale najczęściej okresy te są niezbyt długie. Chory stara się zmienić dotychczasowy model picia, co może dotyczyć np. rodzaju napojów, czy pory dnia libacji alkoholowej. Zaczyna się unikanie znajomych i zaniedbywanie pracy.
Potrzeba alkoholu stale narasta, dlatego alkoholik gromadzi i ukrywa zapasy alkoholu. W fazie ostrej uzależniony pije już do stanu głębokiego upicia (nawet do utraty przytomności), a po wytrzeźwieniu znowu pije. Nie jest świadomy, iż podlega już procesowi pozbawiającemu go kontroli nad piciem. Z uwagi na przewlekłe zatrucie wywołane ciągłym piciem pojawiają się zaburzenia odżywiania, obniżenie potencji płciowej mogą też wystąpić różne dolegliwości somatyczne, co czasem prowadzi do hospitalizacji. W fazie tej mogą także wystąpić podejrzenia niewierności małżeńskiej (typowa dla alkoholików zazdrość. Pod koniec tej fazy pojawia się regularne picie od samego rana, które kończy się fazą krytyczną.

4. Faza ostatnia, przewlekła - jest ostatnią fazą. Rozpoczyna ją pijaństwo trwające wiele dni "ciągi pijackie". Pojawia się degradacja moralna oraz jeszcze odwracalne, zaburzenia sprawności umysłowej. Uzależniony pije teraz z osobami ze znacznie niższego kręgu społecznego. Pije już wszystkie alkohole niekonsumpcyjne, gdy zabraknie wódki: wodę kolońską, denaturat, płyn do mycia szyb itp. By zdobyć pieniądze na alkohol, zastawia lub sprzedaje rzeczy własne i rodziny. Zdarza się, że może posunąć się do kradzieży. Obniża się przy tym tolerancja na alkohol – chory może być już pijany po wypiciu jednego piwa. Nasila się bezprzedmiotowy lęk oraz drżenie kończyn, niekiedy do tego stopnia że na trzeźwo chory nie jest w stanie wykonać nawet najprostszej czynności manipulacyjnej. Alkoholik pije dalej, gdyż nie widzi innego wyjścia. Zdarza się, że w takim stanie sam zgłasza się do leczenia. W fazie tej mogą pojawiać się psychozy alkoholowe (majaczenie drżenne, halucynoza alkoholowa, zespół amnestyczny Korsakowa, obłęd opilczy).